Różeniec górski – właściwości, działanie i przeciwwskazania

Rhodiola rosea, inaczej korzeń arktyczny lub złoty korzeń, to adaptogen i suplement diety, po który warto sięgać, gdy potrzebujemy dodatkowej energii i motywacji – zwłaszcza w okresach intensywnej pracy lub nauki. W świecie pełnym pośpiechu i presji rhodiola zyskuje popularność jako naturalny sposób na większą odporność psychiczną i fizyczną. [1, 2]

Czym jest różeniec górski?

Różeniec górski to odporna bylina porastająca arktyczne i wysokogórskie rejony Azji, Europy i Ameryki Północnej.

Rhodiola należy do rodziny Crassulaceae (gruboszowatych). Gruboszowate to mistrzowie przetrwania w niesprzyjających warunkach, ponieważ posiadają mięsiste, sukulentowe liście i łodygi magazynujące wodę. Dysponują też ciekawym systemem fotosyntezy, w którym roślina otwiera aparaty szparkowe głównie nocą, aby ograniczyć utratę wody w dzień. Co więcej, wytwarzają bogactwo metabolitów wtórnych – związków adaptogennych i ochronnych, takich jak salidrozyd, które pomagają im radzić sobie ze stresem środowiskowym.

Z ich mnogości możemy skorzystać, ponieważ to, co pomaga roślinie przetrwać surowe warunki, sprzyja i nam, ludziom.

Różeniec górski – na co?

W medycynie tradycyjnej różnych kultur (m.in. Syberii i Skandynawii) różeniec był i nadal jest stosowany w celu poprawy nastroju, zwiększenia energii, podniesienia odporności na zimno i wysokość oraz w sytuacjach obniżonej witalności (np. przy spadku libido). Jego szerokie zastosowanie sprawiło, że zyskał miano „naturalnego toniku” wzmacniającego ciało i umysł.

Kluczową cechą różeńca jest jego działanie adaptogenne. Oznacza to, że wpływa on normalizująco na organizm – pomaga dostosować odpowiedź fizjologiczną do czynników stresowych: psychicznych i fizycznych. Innymi słowy, różeniec górski zwiększa odporność na stres.

Różeniec górski – właściwości

Czy warto stosować różeniec górski? Tak, ponieważ zawiera on wiele substancji aktywnych i jest znany z szerokiego spektrum działania.

Różeniec górski – właściwości

Różeniec pomaga w radzeniu sobie ze stresem i zmęczeniem, wspiera funkcje kognitywne i nastrój, dodaje energii i może korzystnie wpływać na metabolizm.

Różeniec na stres i zmęczenie – obniżanie kortyzolu

Badanie na zwierzętach z 2007 roku pokazało, że różeniec górski przeciwdziała zmęczeniu i stresowi. Modyfikuje on odpowiedź organizmu na obciążenie poprzez tłumienie wzrostu mediatorów reakcji stresowej. Co więcej, w sytuacji ostrego stresu różeniec pomaga utrzymać poziom kortyzolu (hormonu stresu) oraz tlenku azotu praktycznie niezmieniony [3].

Potwierdza to także Europejska Agencja Leków (EMA), która w swojej monografii zielarskiej uznała tradycyjne stosowanie różeńca jako adaptogenu właśnie w łagodzeniu objawów zmęczenia i osłabienia.

Dodatkowo Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dopuścił dla suplementów z różeńcem oświadczenie, że „przyczyniają się do optymalnej aktywności psychicznej i poznawczej” [4]. To oświadczenie podkreśla, że popularność różeńca nie opiera się jedynie na tradycji, ale także na spójnych wynikach badań.

Badania zestawione w przeglądzie The Effectiveness of Rhodiola rosea L. Preparations in Alleviating Various Aspects of Life-Stress Symptoms and Stress-Induced Conditions—Encouraging Clinical Evidence z 2022 roku także wskazują, że różeniec górski redukuje zmęczenie i poprawia odporność na stres [1].

W badaniu z 2012 roku oceniano wpływ ekstraktu Rhodiola rosea SHR-5 na pacjentów z zespołem wypalenia i przewlekłego zmęczenia. Przez 8 tygodni monitorowano pięć objawów: zmęczenie, wyczerpanie, obniżony nastrój, bezsenność i spadek wydolności. Zaobserwowano spadek nasilenia objawów aż o 63% w grupie, która przyjmowała różeńca [5]. Regularna suplementacja różeńcem górskim może zatem wesprzeć nas w radzeniu sobie z przewlekłym zmęczeniem i wypaleniem, które wywołuje stres.

Różeniec na koncentrację i pamięć

Arktyczny korzeń ceniony jest za działanie nootropowe (poprawiające funkcje poznawcze). Wpływa na układ nerwowy: polepsza koncentrację, skraca czas reakcji i poprawia zdolności uczenia się i zapamiętywania. Działa na te obszary korzystnie nawet pomimo stanu zmęczenia czy stresu.

W badaniu z 2000 roku z udziałem studentów w okresie sesji egzaminacyjnej wykazano, że suplementacja różeńcem (50 mg ekstraktu dwa razy dziennie przez 20 dni) prowadziła do poprawy sprawności umysłowej, koncentracji i samopoczucia oraz zmniejszenia zmęczenia psychicznego w porównaniu z placebo.

Studenci zgłaszali również stabilniejszy nastrój oraz większą motywację do nauki. Część uczestników zauważyła poprawę jakości snu i mniejsze zapotrzebowanie na sen przy zachowaniu dobrej formy w ciągu dnia [6], co sugeruje, że różeniec może wspierać efektywność odpoczynku.

W badaniu krzyżowym z 2000 roku oceniano wpływ ekstraktu z różeńca na zmęczenie u młodych lekarzy odbywających nocne dyżury. Przez dwa tygodnie uczestnicy otrzymywali 170 mg ekstraktu z różeńca dziennie lub placebo.

W testach mierzących sprawność umysłową – obejmujących m.in. uwagę i pamięć krótkotrwałą – grupa przyjmująca różeniec wypadła znacznie lepiej.

Po zakończeniu suplementacji efekty ustępowały, co sugeruje, że korzyści utrzymują się przy ciągłym stosowaniu. Wyniki badania sugerują, że Rhodiola rosea skutecznie redukuje zmęczenie i wspiera funkcje poznawcze nawet w warunkach stresu i niewyspania [7].

Przypuszczalny mechanizm stojący za korzystnym wpływem różeńca na funkcje poznawcze jest wieloczynnikowy:

• działa stymulująco na centralny układ nerwowy (w małych i umiarkowanych dawkach zwiększa stężenie neuroprzekaźników: noradrenaliny, dopaminy, serotoniny i acetylocholiny w mózgu)
• zwiększa transport prekursorów serotoniny i dopaminy przez barierę krew–mózg oraz sprzyja równowadze neuroprzekaźników, co zapobiega „wypaleniu” układu nerwowego przy długotrwałym stresie [10]

W efekcie różeniec jednocześnie pobudza i zapewnia „jasność umysłu”. Takie połączenie stymulacji poznawczej i uspokojenia emocjonalnego odróżnia adaptogeny od typowych stymulantów (np. kofeiny), które pobudzając umysł, często wywołują przy tym niepokój.

Wpływ rhodioli na energię i wydolność fizyczną

Tradycyjnie różeniec traktowany był jako roślina dodająca siły i witalności. Współczesne badania potwierdzają, że wykazuje on wyraźne działanie przeciwzmęczeniowe (antyfatigue). Dotyczy to zarówno zmęczenia psychicznego, jak i fizycznego. W cytowanym wyżej badaniu na lekarzach dyżurujących w nocy różeniec znacząco obniżył odczuwanie zmęczenia umysłowego [7].

Inne próby kliniczne wykazały, że już krótkotrwała suplementacja może przynieść zauważalne efekty: u osób z przewlekłym zmęczeniem poprawa samopoczucia i redukcja znużenia były widoczne już po tygodniu stosowania ekstraktu, z dalszą poprawą w kolejnych tygodniach [1].

Różeniec górski wpływa także na parametry wydolności fizycznej. Jako adaptogen pomaga zwiększyć ogólną wytrzymałość organizmu. Testy na sportowcach i studentach wykazały poprawę niektórych parametrów wysiłkowych podczas ćwiczeń, np. zmniejszenie przyrostu tętna przy obciążeniu [1].

Wymienione właściwości czynią go popularnym składnikiem suplementów przedtreningowych dla sportowców. Badanie Chang Liu i wsp. z 2023 roku sugeruje, że różeniec, zwłaszcza w połączeniu z kofeiną, może synergistycznie zwiększać siłę mięśni i wytrzymałość bardziej niż każda z tych substancji osobno [9].

Należy jednak zaznaczyć, że efekty mogą być subtelne i zależne od indywidualnej reakcji. Różeniec nie jest silnym środkiem pobudzającym jak np. kofeina – jego działanie określa się jako łagodnie energetyzujące, bez uczucia „roztrzęsienia”. Wielu użytkowników opisuje je raczej jako redukcję zmęczenia i poprawę motywacji do działania niż typowy „zastrzyk energii”. Mimo to w sytuacjach zwiększonego zapotrzebowania (intensywna praca fizyczna, sport, okresy niewyspania) różeniec może pomóc utrzymać wysoki poziom energii w ciągu dnia przy jednoczesnym działaniu przeciwlękowym i poprawiającym nastrój. Dodatkowo roślina ta pogłębia regenerację organizmu po wysiłku.

Różeniec a odchudzanie i metabolizm

Choć główną domeną działania różeńca są stres i zmęczenie, badacze interesują się również jego potencjalnym wpływem na metabolizm i gospodarkę energetyczną organizmu. Wstępne dowody (głównie z badań in vitro i na modelach zwierzęcych) sugerują, że składniki aktywne Rhodiola rosea mogą poprawiać metabolizm glukozy i lipidów w komórkach tłuszczowych.

W badaniu in vitro z 2015 roku na ludzkich adipocytach (komórkach tłuszczowych) ekstrakt z różeńca stymulował enzymy odpowiedzialne za spalanie tłuszczu (np. hormone-sensitive lipase), hamując jednocześnie odkładanie się nowych komórek tłuszczowych. Innymi słowy, różeniec może ułatwiać wykorzystywanie zgromadzonych zapasów tłuszczu jako energii [9].

Różeniec górski – odchudzanie

Czy przekłada się to na utrzymanie prawidłowej masy ciała u ludzi? Na dzień dzisiejszy brak jednoznacznych dowodów, by sam różeniec wywoływał znaczną utratę masy ciała. Eksperci podkreślają, że choć różeniec może wpływać korzystnie na pewne aspekty metabolizmu (np. może zapobiegać stłuszczeniu wątroby), to nie udowodniono, by suplementacja różeńcem prowadziła do wyraźnego spadku wagi u zdrowych ludzi.

Innymi słowy, różeniec nie jest „spalaczem tłuszczu” i nie zastąpi diety ani aktywności fizycznej. Może jednak pośrednio wspierać kontrolę wagi, ponieważ redukuje zmęczenie, co ułatwia podjęcie wysiłku fizycznego. Dodatkowo pomaga obniżać poziom stresu i kortyzolu, który w nadmiarze sprzyja odkładaniu tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha.

Niektórzy użytkownicy zauważają też zmniejszenie apetytu czy „podjadania stresowego” podczas suplementacji. Podsumowując, właściwości metaboliczne różeńca są obiecującym obszarem badań, ale na ostateczne potwierdzenie korzyści potrzebujemy więcej dowodów klinicznych.

Na sen i równowagę emocjonalną

Tradycyjnie różeniec górski uchodził za roślinę poprawiającą samopoczucie – stosowano go na smutek, lęk i nerwowość. Współczesne badania częściowo potwierdzają jego działanie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe w łagodnych postaciach zaburzeń nastroju.

Działa on wielotorowo:

• zmniejsza nadmierną reakcję organizmu na stres (co samo w sobie łagodzi objawy lękowe)
• wpływa na neuroprzekaźniki związane z nastrojem (hamuje rozkład serotoniny i dopaminy) [10]
• wykazuje właściwości antyoksydacyjne i neuroprotekcyjne sprzyjające dobrej kondycji mózgu

W badaniu z udziałem pacjentów z łagodną i umiarkowaną depresją ekstrakt z Rhodiola rosea (dwóch różnych dawek: 340 mg i 680 mg dziennie) przez 6 tygodni znacząco poprawił nastrój i złagodził objawy depresyjne w porównaniu z placebo. Pacjenci przyjmujący różeniec odnotowali zmniejszenie takich objawów, jak bezsenność, chwiejność emocjonalna czy somatyczne odczucia lękowe, a ich ogólny wynik w skali depresji (HAMD) uległ poprawie [11].

Co ciekawe, w innym badaniu porównano skuteczność różeńca z sertraliną (typowym lekiem antydepresyjnym, SSRI) u osób z depresją. Po 12 tygodniach zarówno różeniec, jak i sertralina dały statystycznie istotną poprawę nastroju w porównaniu z placebo, przy czym sertralina działała nieco silniej, ale wiązała się też z częstszymi skutkami ubocznymi. Różeniec okazał się za to znacznie lepiej tolerowany – mniej pacjentów zgłaszało działania niepożądane. Sugeruje to, że korzyści płynące z suplementacji różeńca przewyższają nad ryzykiem w łagodniejszych przypadkach depresji. Oczywiście w poważnych zaburzeniach nastroju ziołowe adaptogeny nie zastąpią klasycznego leczenia, ale te wyniki pokazują potencjał różeńca jako wsparcia w poprawie nastroju [12].

Jeśli chodzi o lęk i napięcie nerwowe, również odnotowano pozytywne efekty. W badaniu z udziałem osób z uogólnionym zaburzeniem lękowym (GAD) 10-tygodniowa suplementacja ekstraktem z różeńca (340 mg/dobę) przyniosła istotne zmniejszenie objawów lęku ocenianych w skali Hamiltona (HAM-A). Poprawiły się też wskaźniki ogólnego nastroju – uczestnicy czuli się spokojniejsi i mniej zestresowani [13].

Różeniec górski na sen

Odnotowano również ciekawy wpływ różeńca na sen i rytm dobowy. Adaptogen ten sam w sobie nie jest środkiem nasennym – przeciwnie, ze względu na działanie pobudzające zwykle zaleca się unikać jego przyjmowania przed snem (o czym dalej). Niemniej jednak poprzez redukcję poziomu stresu i zmęczenia w ciągu dnia, różeniec może pośrednio poprawiać jakość snu w nocy.

Wspomniane badanie na studentach [6] pokazało, że suplementacja różeńcem ustabilizowała ich cykl snu – doświadczyli lepszego, efektywniejszego snu. Jest to zgodne z doświadczeniami niektórych użytkowników, którzy zauważają, że po różeńcu śpią „wydajniej”. Z drugiej strony, nadmierne pobudzenie (np. zbyt późna pora dawki lub za duża dawka) może u wrażliwych osób wywołać problemy z zaśnięciem lub żywe sny.

I znowu, badania przedkliniczne z 2021 roku sugerują, że saponiny z różeńca górskiego mogą wspierać naturalny sen – w testach laboratoryjnych skracały czas zasypiania i wydłużały długość snu u zwierząt. Mechanizm tego działania wiązano z wpływem na układ GABA-ergiczny i serotoninergiczny – to te same szlaki, które odpowiadają za relaksację i równowagę emocjonalną u człowieka. Co więcej, ekstrakty z różeńca regulowały markery stanu zapalnego (m.in. obniżały poziom IL-6). To działanie może dodatkowo sprzyjać poprawie jakości odpoczynku. Wyniki te pokazują, że różeniec górski może być naturalnym wsparciem przy problemach ze snem, choć potrzebne są jeszcze badania kliniczne, aby w pełni potwierdzić te obserwacje u ludzi [14].

Działanie różeńca górskiego

Różeniec stosowany krótkoterminowo dodaje energii, poprawia koncentrację i obniża poziom napięcia nerwowego. Stosowany długoterminowo zwiększa ogólną odporność na stres, stabilizuje nastrój i korzystnie wpływa na zdrowie psychofizyczne.

Po jakim czasie działa różeniec górski?

Efekty krótkoterminowe (doraźne): liczne badania i relacje użytkowników mówią, że pewne korzyści mogą pojawić się w ciągu kilku dni, a nawet po pierwszej dawce. Tak szybkie działanie jest prawdopodobne zwłaszcza u osób silnie zestresowanych lub przemęczonych – adaptogen „gasi pożar” nadmiernej reakcji stresowej, co subiektywnie daje ulgę w stosunkowo krótkim czasie.

Różeniec potrafi też doraźnie podnieść poziom energii i koncentracji. Wspomniane badanie z żołnierzami wykazało istotny efekt przeciwzmęczeniowy już godzinę po jednorazowej dawce (przy testach wysiłkowych i intelektualnych). Niektórzy sportowcy przyjmują go przed treningiem i zauważają lepszą wydolność trenując. Ogólnie można powiedzieć, że krótkoterminowo różeniec działa jak łagodny stymulant i antydepresant – w ciągu godzin do dni może poprawić poziom pobudzenia, koncentrację i nastrój, a także zmniejszyć odczucie zmęczenia.

Różeniec górski – działanie długoterminowe: przy systematycznym, wielotygodniowym stosowaniu występuje pełne spektrum korzyści adaptogennych. W większości badań klinicznych czas suplementacji wynosi od kilku do kilkunastu tygodni. Przeważnie największe zmiany obserwuje się po około 4–8 tygodniach ciągłego przyjmowania różeńca.

Po jakim czasie działa różeniec górski? Długoterminowe przyjmowanie różeńca (kilka miesięcy) wydaje się utrwalać pozytywne zmiany. Niektóre badania sugerują, że adaptogen ten może zwiększać ekspresję genów odpowiedzialnych za odpowiedź na stres i odporność neuronów, zwłaszcza w takich obszarach mózgu, jak hipokamp. Mówiąc obrazowo, regularne stosowanie różeńca może „wytrenować” organizm do lepszego radzenia sobie ze stresorami, co skutkuje trwałą poprawą samopoczucia i funkcjonowania.

Różeniec górski a kawa, alkohol i inne substancje

Wiele osób zastanawia się nad łączeniem różeńca z kofeiną, np. poranną kawą. Oba te środki mogą poprawiać energię i koncentrację, ale czy razem to nie za dużo? Otóż różeniec i kawę można łączyć, przy czym należy zachować umiar i obserwować reakcję organizmu. Co ciekawe, badania wskazują nawet na efekt synergiczny w kontekście wysiłku fizycznego – w jednym z eksperymentów połączenie ekstraktu rhodioli z kofeiną zwiększyło siłę mięśni i wytrzymałość bardziej niż każdy z tych składników osobno. Adaptogen pobudzał, a kofeina pozwalała pozbyć się zmęczenia, co łącznie optymalizowało osiągnięcia sportowe.

Różeniec górski a kawa

Różeniec górski nie wchodzi w bezpośrednią szkodliwą interakcję z kofeiną. Trzeba jednak pamiętać, że obie substancje stymulują układ nerwowy, choć na nieco inne sposoby. U części osób mogą się one uzupełniać – np. różeniec zniweluje „nerwowość” po kawie, zapewniając bardziej zrównoważoną energię (adaptogeny często określa się jako „kofeina bez drżenia rąk”). Inni jednak mogą odczuć nadmierną stymulację: zbyt duża dawka kofeiny w połączeniu z różeńcem może wywołać niepokój, kołatanie serca lub bezsenność u wrażliwych jednostek.

Jeśli pijesz poranną kawę, możesz dodać do niej różeniec, ale zacznij od mniejszej dawki adaptogenu i zobacz, jak się czujesz. Niektórzy wybierają strategię: najpierw spróbować samego różeńca zamiast kawy (gdyż sam w sobie może dać zastrzyk energii), a dopiero jeśli to nie wystarczy – dołączyć kawę.

Inni biorą połowę zwykłej porcji kofeiny razem z różańcem, aby uniknąć nadmiaru stymulacji. Umiejętnie dawkowane, połączenie różeńca z kawą jest bezpieczne i korzystne, ale każda osoba powinna dostosować je do własnej tolerancji. Pamiętaj też, że zarówno kawa, jak i adaptogen działają najlepiej, gdy organizm nie jest przewlekle przemęczony – nie zastąpią one zdrowego snu. W okresach zwiększonego stresu różeńcowi warto dać „pierwsze skrzypce” jako zdrowszej alternatywie dla kolejnych filiżanek kawy.

Różeniec górski a alkohol

Alkoholu nie zaleca się łączyć z różeńcem. Alkohol działa hamująco na układ nerwowy i osłabia zdolności regeneracyjne organizmu, natomiast różeniec wspiera odporność na stres i wydolność. Wypicie alkoholu w czasie suplementacji nie jest przeciwwskazane w sensie toksycznym, ale może znosić lub ograniczać pozytywne działanie adaptogenu.

Różeniec górski a leki

Najważniejszym obszarem interakcji są leki psychotropowe (antydepresyjne, przeciwlękowe, stabilizujące nastrój) – różeniec może wpływać na metabolizm neuroprzekaźników, dlatego jego łączenie z farmakoterapią powinno być konsultowane z lekarzem.

Różeniec górski – dawkowanie

Różeniec górski dawkowanie zależy od formy preparatu i standaryzacji. Najczęściej wykorzystuje się ekstrakty z kłącza i korzenia różeńca górskiego standaryzowane na zawartość rozawin i salidrozydu – to one odpowiadają za działanie adaptogenne.

Standardowe porcje (mg/dzień):

• w badaniach klinicznych stosowano zwykle 200–600 mg ekstraktu dziennie, często podzielone na 2 dawki.
• optymalna ilość to najczęściej ok. 300–400 mg/dzień przy ekstrakcie standaryzowanym na 3% rozawiny i 1% salidrozydu.

Czas suplementacji – cyklicznie czy stale?

• dane z badań potwierdzają bezpieczeństwo stosowania do 12 tygodni
• w praktyce zaleca się cykle 8–12 tygodni, po czym warto zrobić przerwę (kilka tygodni) i ocenić efekty.
• cykliczne przyjmowanie pozwala uniknąć przyzwyczajenia organizmu i zachować skuteczność.

Kapsułki vs ekstrakty

• kapsułki z ekstraktem standaryzowanym zapewniają najpewniejsze i powtarzalne dawkowanie – łatwo kontrolować ilość substancji aktywnych.
• sproszkowany korzeń lub ekstrakty niestandaryzowane mogą mieć zmienną zawartość aktywnych składników, dlatego są mniej przewidywalne pod kątem działania.
• w suplementach wysokiej jakości warto zwracać uwagę na oznaczenie DER (drug extract ratio) oraz poziom rozawin i salidrozydu.

Różeniec górski – przeciwwskazania

Choć różeniec górski jest uznawany za roślinę bezpieczną i dobrze tolerowaną, istnieją pewne sytuacje, w których jego stosowanie nie jest zalecane lub wymaga szczególnej ostrożności.

Różeniec górski – przeciwwskazania:

• ciąża i karmienie piersią – brak wystarczających danych klinicznych dotyczących bezpieczeństwa, dlatego nie zaleca się suplementacji.
• dzieci i młodzież – ograniczona liczba badań; stosowanie poniżej 18. roku życia nie jest rekomendowane.
• choroby psychiczne i stosowanie leków psychotropowych – możliwe interakcje leków.
• nadciśnienie i choroby sercowo-naczyniowe – różeniec może działać lekko pobudzająco, dlatego osoby z niestabilnym ciśnieniem tętniczym powinny zachować ostrożność.
• choroby autoimmunologiczne i endokrynologiczne (np. niedoczynność/nadczynność tarczycy) – ograniczone dane, dlatego zaleca się konsultację lekarską przed suplementacją.

Różeniec górski – z czym nie łączyć?

• z warfaryną, niektórymi lekami przeciwcukrzycowymi, NLPZ
• z SSRI, SNRI, TLPD (ryzyko zespołu serotoninowego)

Różeniec górski a niedoczynność tarczycy

W przypadku niedoczynności tarczycy brakuje badań klinicznych, które jednoznacznie potwierdzałyby bezpieczeństwo lub skuteczność różeńca górskiego. Wiadomo, że roślina ta działa głównie poprzez regulację osi podwzgórze–przysadka–nadnercza i poziomu kortyzolu, a ta oś jest powiązana z funkcjonowaniem tarczycy. Teoretycznie więc mogą istnieć pośrednie zależności, choć nie zostały one dotąd potwierdzone w badaniach. Europejska Agencja Leków (EMA) nie wskazuje, by różeniec negatywnie wpływał na hormony tarczycy, ale też nie dysponuje dowodami, które całkowicie wykluczałyby taki efekt. Z tego względu osoby z niedoczynnością tarczycy – zwłaszcza leczone lewotyroksyną – powinny stosować różeniec ostrożnie i po konsultacji z lekarzem.

Różeniec górski a interakcje z lekami (psychotropowe, antykoncepcja)

Różeniec górski a leki psychotropowe

Dane farmakokinetyczne sugerują także możliwość wpływu różeńca na enzym CYP2C9, co potencjalnie może zmieniać metabolizm niektórych leków o wąskim indeksie terapeutycznym. Szczególną ostrożność należy zachować przy łączeniu z lekami psychotropowymi (SSRI, SNRI, TLPD) oraz innymi substancjami działającymi na układ nerwowy.

Różeniec górski a antykoncepcja

Nie ma badań, które potwierdzałyby, że różeniec górski obniża skuteczność antykoncepcji hormonalnej. W monografii Europejskiej Agencji Leków (EMA) nie wskazano takiego zagrożenia, jednak pojedyncze badania laboratoryjne sugerują, że roślina może wpływać na enzymy wątrobowe odpowiedzialne za metabolizm leków. Teoretycznie mogłoby to mieć znaczenie dla tabletek antykoncepcyjnych, ale jak dotąd nie udowodniono takiego działania u ludzi. Dlatego kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną powinny zachować ostrożność i w razie wątpliwości skonsultować suplementację różeńcem z lekarzem.

Różeniec górski – skutki uboczne

Większość badań klinicznych wskazuje, że suplementacja różeńcem górskim wiąże się głównie z łagodnymi i przemijającymi działaniami niepożądanymi. Najczęściej zgłaszano:

• nudności
• bóle głowy
• zawroty głowy
• suchość w ustach
• bezsenność
• zmęczenie
• kołatania serca
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe

W wielu próbach klinicznych częstość objawów ubocznych była podobna jak w grupie placebo (np. 2014 – po 10 zdarzeń w obu grupach). Zdarzały się jednak przypadki poważniejszych interakcji – np. epizod zespołu serotoninowego u pacjenta przyjmującego różeniec razem z paroksetyną.

Czy różeniec górski ma skutki uboczne? Na szczęście należy on do dość bezpiecznych suplementów o niskiej toksyczności. Badania i długoletnie doświadczenie wskazują, że różeniec jest dobrze tolerowany przez większość ludzi i rzadko powoduje poważniejsze działania niepożądane. Europejskie monografie zielarskie klasyfikują go jako tradycyjny środek o wysokim profilu bezpieczeństwa. Oczywiście, jak każda substancja aktywna, może wywołać pewne niepożądane objawy – zwykle jednak są one łagodne i przemijające.

Najczęściej zgłaszane skutki uboczne różeńca górskiego to:

• suchość w ustach – uczucie suchości lub „spragnienia” może wystąpić u niektórych osób; pomaga zwiększenie przyjmowania płynów.
• zawroty głowy lub uczucie lekkości w głowie – sporadycznie w początkowej fazie suplementacji ktoś może odczuwać zawroty lub delikatne oszołomienie; zwykle ustępuje to po kilku dniach adaptacji organizmu; dobrze jest zacząć od niższej dawki, by zminimalizować to ryzyko.
• wzmożona pobudliwość, trudności z zasypianiem – różeniec pobudza układ nerwowy, co u niektórych osób powoduje uczucie wewnętrznego niepokoju, drżenie czy problemy ze snem (zwłaszcza jeśli przyjęto go za późno w ciągu dnia); można temu zapobiegać, stosując preparat rano oraz unikając przekraczania zalecanych dawek; w razie wystąpienia bezsenności warto zmniejszyć dawkę lub przerwać suplementację na kilka dni.
• bóle głowy – rzadziej notowane, ale u części osób mogą pojawić się napięciowe bóle głowy lub uczucie „ciężkości” w głowie; może to wynikać ze zmian w neurotransmiterach; jeśli ból jest dokuczliwy, należy odstawić preparat.
• nadmierne ślinienie się – paradoksalnie, obok suchości w ustach niektóre źródła wspominają też o możliwości wzmożonej produkcji śliny u niektórych osób; nie jest to częste i zwykle nie wymaga interwencji.
• dolegliwości trawienne – u niewielkiego odsetka osób mogą wystąpić mdłości, dyskomfort żołądka czy luźniejsze stolce; dzieje się tak głównie, gdy suplement jest niskiej jakości (zanieczyszczenia) lub przyjęty na czczo u wrażliwych osób; rozwiązaniem bywa przyjmowanie wraz z jedzeniem lub zmiana preparatu na inny.

Wszystkie powyższe działania niepożądane są relatywnie rzadkie i zazwyczaj łagodne. W badaniach klinicznych nie stwierdzono, by częstość skutków ubocznych dla różeńca różniła się istotnie od placebo. Co więcej, w jednym z badań porównawczych z antydepresantem SSRI znacznie mniej osób przerwało terapię z powodu skutków ubocznych w grupie różeńca niż w grupie leku, co podkreśla jego dobrą tolerancję [15].

Różeniec górski – opinie i czy warto?

Różeniec górski – opinie są w większości pozytywne. Użytkownicy podkreślają, że pomaga w radzeniu sobie ze stresem, poprawia energię w ciągu dnia i ułatwia koncentrację w pracy czy podczas nauki. Część osób zauważa także lepszą jakość snu i szybszą regenerację po wysiłku. Warto jednak pamiętać, że efekty mogą być indywidualne i zależą od dawki, czasu stosowania oraz jakości preparatu.

Badania kliniczne potwierdzają, że różeniec górski może wspierać organizm w warunkach stresu, zmniejszać zmęczenie, a także poprawiać funkcje poznawcze. Jest uznany przez Europejską Agencję Leków (EMA) jako tradycyjny adaptogen stosowany w łagodzeniu objawów wyczerpania i osłabienia.

Różeniec górski – czy warto? Jeśli szukasz naturalnego wsparcia w okresach dużego napięcia, spadków energii i koncentracji, to tak – różeniec jest jednym z najlepiej przebadanych adaptogenów.

Po jakim czasie działa różeniec górski?
Pierwsze efekty mogą być odczuwalne już po jednej dawce. Po kilku dniach efekty narastają i są pełniejsze przy regularnym stosowaniu przez kilka tygodni.

Czy różeniec górski obniża kortyzol?
Tak, badania sugerują, że może normalizować poziom kortyzolu i łagodzić skutki stresu.

Różeniec górski rano czy wieczorem?
Najlepiej rano lub przed południem – późniejsze przyjmowanie może utrudniać sen.

Różeniec górski – przed czy po jedzeniu?
Najlepiej przyjmować przed posiłkiem, co sprzyja lepszemu wchłanianiu.

Różeniec górski a kawa – czy można łączyć?
Można, ale oba działają pobudzająco, więc warto zachować umiar.

Czy można łączyć różeniec górski i ashwagandhę?
Tak, często stosuje się je razem – różeniec rano, ashwagandhę wieczorem.

Czy różeniec górski podnosi czy obniża ciśnienie?
Najczęściej działa stabilizująco, ale osoby z problemami sercowo-naczyniowymi powinny zachować ostrożność.

Czy różeniec górski jest bezpieczny dla dzieci?
Brak badań – nie zaleca się stosowania poniżej 18. roku życia.

Czy różeniec górski można brać przy niedoczynności tarczycy?
Brakuje danych – stosowanie wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Różeniec górski a alkohol – czy to dobre połączenie?
Nie jest zalecane, bo alkohol może osłabiać działanie adaptogenu.

Źródła

1. 1. The Effectiveness of Rhodiola rosea L. Preparations in Alleviating Various Aspects of Life-Stress Symptoms and Stress-Induced Conditions—Encouraging Clinical Evidence. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35745023/
2. 2. Różeniec górski. https://pl.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3%C5%BCeniec_g%C3%B3rski
3. 3. The adaptogens rhodiola and schizandra modify the response to immobilization stress in rabbits by suppressing the increase of phosphorylated stress-activated protein kinase, nitric oxide and cortisol. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21901061/
4. 4. Assessment report on Rhodiola rosea L., rhizoma et radix, 2012. https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-report/draft-assessment-report-rhodiola-rosea-first-version_en.pdf
5. 5. Rhodiola rosea-Spezialextrakt SHR-5 bei Burn-out und Erschöpfungssyndrom. https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0031-1298676
6. 6. A double-blind, placebo-controlled pilot study of the stimulating and adaptogenic effect of Rhodiola rosea SHR-5 extract on the fatigue of students caused by stress during an examination period with a repeated low-dose regimen. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10839209/
7. 7. Rhodiola rosea in stress induced fatigue—a double blind cross-over study of a standardized extract SHR-5 with a repeated low-dose regimen on the mental performance of healthy physicians during night duty. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11081987/
8. 8. Rhodiola rosea and caffeine may provide synergistic benefits for resistance training. https://examine.com/research-feed/study/0mbQX9/
9. 9. Effects of Two Different Rhodiola rosea Extracts on Primary Human Visceral Adipocytes. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6272273/
10. 10. Monoamine oxidase inhibition by Rhodiola rosea L. roots. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19168123/
11. 11. Clinical trial of Rhodiola rosea L. extract SHR-5 in the treatment of mild to moderate depression. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17990195/
12. 12. Rhodiola rosea therapy for major depressive disorder: a study protocol for a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25610752/
13. 13. A pilot study of Rhodiola rosea (Rhodax) for generalized anxiety disorder (GAD). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18307390/
14. 14. Targets and underlying mechanisms related to the sedative and hypnotic activities of saponins from Rhodiola rosea L. (crassulaceae). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34585202/
15. 15. What are the most common adverse effects and potential drug interactions associated with rhodiola rosea supplementation? https://elicit.com/review/15a280e5-40c2-4b38-8662-0b3696f86c1a

Napisała Kasia Chajecka