Metformina a berberyna - czy można je łączyć?

Łączy je wiele podobieństw, ale różni jedna, podstawowa kwestia – jedna z nich jest lekiem, druga suplementem diety.

Obie substancje korzystnie wpływają na gospodarkę glukozy oraz insuliny, pomagają w insulinooporności i uchodzą za środki sprzyjające kontroli masy ciała. Za podobnymi efektami stoją podobne mechanizmy działania.

Czy w takim razie berberyna może zastąpić metforminę? Czy berberynę mogą stosować osoby z cukrzycą typu 2 zamiast metforminy?

Czy można łączyć obie te substancje ze sobą?

Zapraszam do lektury!

Co to jest metformina?

Metformina jest klasycznym lekiem przeciwcukrzycowym, używanym od lat 50. XX wieku.

Jak każdy lek, ma precyzyjnie ustalone dawki i znane skutki uboczne, przeciwwskazania czy interakcje. Jej skuteczność jest potwierdzona wieloletnimi badaniami klinicznymi. Metformina nie tylko ułatwia kontrolę poziomu glukozy we krwi, ale też reguluje wyrzut insuliny, poprawia wrażliwość tkanek na insulinę i redukuje insulinooporność. Pomaga zmniejszyć poziom insuliny we krwi w hiperinsulinemii i tym samym łagodzi PCOS (Zespół Policystycznych Jajników), który wynika m.in. z nadmiaru insuliny. Wspomaga leczenie cukrzycy typu 2 i zapobiega jej powikłaniom. Ułatwia odchudzanie osobom, które nabrały nadmiernych kilogramów przez problemy z regulacją stężenia glukozy we krwi. Otyłość, stan przedcukrzycowy i zespół metaboliczny to również problemy, których leczenie może wesprzeć metformina.

Co bardzo istotne, stosowanie metforminy nie załatwia sprawy – musi iść w parze ze zmianami w stylu życia.

Metformina występuje w kilku postaciach – najczęściej jako klasyczne tabletki o standardowym uwalnianiu oraz tabletki o przedłużonym działaniu (XR), które są lepiej tolerowane przez osoby z wrażliwym przewodem pokarmowym.

Działania niepożądane wynikające ze stosowania metforminy to przede wszystkim dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – nudności, wzdęcia, biegunki albo uczucie pełności. Pojawiają się zwłaszcza na początku terapii lub przy zbyt szybkiej zmianie dawki. Dodatkowo przy długotrwałym stosowaniu metforminy może dojść do obniżenia poziomu witaminy B12, dlatego warto raz na jakiś czas skontrolować jej stężenie. [1, 2]

Berberyna a metformina: porównanie

O berberynie napisałam więcej tutaj: Berberyna – właściwości, działanie, przeciwwskazania. Na co działa berberyna? – jeśli chcesz dowiedzieć się, co to za substancja i jak dokładnie działa, to znajdziesz tam komplet informacji.

Przypomnę, że berberyna to żółty alkaloid roślinny obecny m.in. w berberysie, gorzkniku i mahonii. Funkcjonuje ona w Europie jako suplement diety, a nie zarejestrowany lek przeciwcukrzycowy. Metaanalizy i przeglądy badań podkreślają jednak, że berberyna jest obiecującą substancją wspomagającą pacjentów z cukrzycą, szczególnie jako dodatek do klasycznej terapii cukrzycy typu 2. [3]

Metformina a berberyna – co je łączy?

Z poziomu mechanizmów komórkowych oba związki mają wspólny mianownik: wpływają na aktywację kinazy AMPK. Skutkuje to m.in. zwiększeniem wychwytu glukozy przez komórki (np. mięśniowe) i poprawą wrażliwości tkanek na insulinę. W rezultacie poziom glukozy we krwi maleje, a odpowiedź poposiłkowa jest bardziej stabilna. We krwi nie krąży też nadmiar niewykorzystanej insuliny (który prowadzi do insulinooporności i PCOS).

Ponadto aktywacja AMPK przekłada się na spowolnienie lipogenezy i zwiększenie wykorzystania kwasów tłuszczowych przez organizm. To poprawia profil lipidowy i ułatwia utratę masy ciała (choć za tym drugim stoi więcej mechanizmów).

Zarówno metformina, jak i berberyna prowadzą więc do podobnego efektu – usprawniają szlaki, które odpowiadają za to, jak organizm reguluje poziom cukru, reaguje na insulinę i gospodaruje kwasami tłuszczowymi. [4, 5]

Czy aktywacja AMPK to jedyne podobieństwo metforminy i berberyny?

Zupełnie nie! Jest tego więcej.

Obie te substancje:

• zwiększają sekrecję GLP-1, dzięki czemu nasilają sytość i redukują apetyt
• poprawiają wrażliwość insulinową niezależnie od AMPK
• korzystnie wpływają na profil lipidowy – obniżają LDL i TG
• pozytywnie wpływają na mikrobiotę jelitową
• działają lekko przeciwzapalnie

To jakie są różnice berberyna vs metformina?

Przede wszystkim – status prawny. Metformina jest lekiem zarejestrowanym, którego skuteczność potwierdzono w dużych, wieloletnich badaniach klinicznych.

Berberyna, choć skuteczna, pozostaje suplementem diety o dużo słabszym zapleczu dowodowym. Dostępne metaanalizy potwierdzają jej korzystne działanie, ale badania są stosunkowo krótkie, prowadzone na mniejszych grupach i mniej jednorodne metodologicznie niż w przypadku metforminy.

Istotnie różni się również ich farmakokinetyka. Metformina ma przewidywalną biodostępność, nie wiąże się istotnie z białkami osocza, jest praktycznie niemetabolizowana i wydalana głównie przez nerki.

Berberyna przeciwnie – ma bardzo niską biodostępność doustną i podlega intensywnemu metabolizmowi w wątrobie. Osiągane stężenie berberyny we krwi może być zmienne i zależy w dużej mierze od formy suplementu (berberine HCl, berberyna z sylimaryną), dawki i stanu mikrobioty jelitowej.

W praktyce oznacza to, że dwie osoby przyjmujące tę samą dawkę berberyny mogą osiągać zupełnie inne jej stężenie we krwi. Rodzi to duże problemy w przewidywaniu efektów i prowadzeniu terapii – dlatego berberyna nie może być lekiem.

Dodatkowo berberyna w wyższych stężeniach hamuje CYP3A4 i P-gp, co otwiera całkiem szerokie pole potencjalnych interakcji z innymi lekami, w tym statynami, lekami immunosupresyjnymi czy niektórymi lekami przeciwarytmicznymi. [6]

Czy można łączyć berberynę z metforminą?

Tak! I są na to dowody kliniczne.

Mamy dane stricte porównawcze: przeprowadzono 13 badań klinicznych, w których berberynę zestawiano z metforminą i obserwowano efekty tych substancji u pacjentów z cukrzycą typu 2. Badania trwały zwykle 2-3 miesiące.

Wyniki były spójne – efekt hipoglikemizujący berberyny był mniej więcej taki sam jak metforminy, ale nie lepszy.

Jednak dodanie berberyny do leczenia metforminą skutkowało jeszcze lepszym wpływem na wszystkie mierzone parametry cukrzycy: poziom glukozy na czczo, poziom glukozy 2 godziny po posiłku, hemoglobinę glikowaną i wskaźnik HOMA-IR. [7]

Co więcej, są dowody wskazujące na to, że można bezpiecznie łączyć te substancje bez obaw o hipoglikemię (oczywiście zachowując ostrożność i zalecane dawki). [8]

Czy metforminę można zastąpić berberyną?

Czy skoro efekt hipoglikemizujący berberyny jest tak samo dobry jak metforminy, to czy berberyna może stanowić naturalny zamiennik metforminy?

Mimo że berberyna reguluje glikemię w stopniu porównywalnym do metforminy, nie jest jej zamiennikiem.

Metformina ma przewidywalną farmakokinetykę, mocne dowody kliniczne z długoterminowych badań, jasno określone bezpieczeństwo i udowodniony wpływ na redukcję powikłań cukrzycowych. Berberyna działa wielokierunkowo i obiecująco, ale brakuje jej standaryzacji, długoterminowych badań i stabilnej biodostępności. Dlatego jej suplementacja może być uzupełnieniem, ale nie zamiennikiem metforminy.

Metformina a berberyna: podsumowanie

Metformina i berberyna to dwie, szalenie ciekawe substancje, które skutecznie obniżają poziom glukozy we krwi, poprawiają wrażliwość insulinową, wpływają korzystnie na profil lipidowy oraz sprzyjają kontroli masy ciała.

Wspólnym mianownikiem ich działania jest m.in. aktywacja kinazy AMPK, ale nie jest to jedyny mechanizm. Zarówno metformina, jak i berberyna zwiększają wydzielanie GLP-1, modulują mikrobiotę jelitową i wykazują łagodne działanie przeciwzapalne.

Obie substancje mogą pomóc w insulinooporności i cukrzycy typu 2.

Gdy jednak postawimy sobie pytanie, czy można je stosować zamiennie w terapii zaburzeń gospodarki węglowodanowej, odpowiedź będzie jednoznaczna – nie można.

Berberyna nie jest zamiennikiem metforminy i nie powinna być tak traktowana. Może natomiast wzmocnić terapię metforminą czy inną farmakoterapię cukrzycy.

Nie obawiajcie się o hipoglikemię przy stosowaniu zalecanych dawek. Pamiętajcie jednak, że żadne “tricki” suplementacyjne nie zrobią cudów, jeśli nie będą szły w parze z odpowiednią dietą, aktywnością fizyczną i trwałymi zmianami stylu życia.

Źródła

1. 1. Metformina. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=550
2. 2. Metformina – wszechstronny lek z bogatą perspektywą na przyszłość. https://www.kardiologia-i-diabetologia.pl/artykul/metformina-wszechstronny-lek-z-bogata-perspektywa-na-przyszlosc
3. 3. The Effect of Berberine on Metabolic Profiles in Type 2 Diabetic Patients: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34956436/
4. 4. AMPK. https://en.wikipedia.org/wiki/AMP-activated_protein_kinase
5. 5. AMPK, insulin resistance, and the metabolic syndrome. https://www.jci.org/articles/31366
6. 6. Effect of Berberine on the Pharmacokinetics of Substrates of CYP3A and P-gp. https://www.researchgate.net/publication/24281550_Effect_of_Berberine_on_the_Pharmacokinetics_of_Substrates_of_CYP3A_and_P-gp
7. 7. Berberine and Metformin in the Treatment of Type 2 Diabetes Mellitus: A Systemic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. https://www.scirp.org/journal/paperinformation?paperid=113351
8. 8. Glucose-lowering effect of berberine on type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology/articles/10.3389/fphar.2022.1015045/full

Napisała Danka Błaszczak