Rdestowiec japoński: jak wygląda, właściwości, skutki uboczne

Porasta brzegi rzek, skraje lasów, przydroża, przydomowe ogrody, parki, niekiedy nasypy kolejowe i inne siedliska ruderalne. Rozprzestrzenia się błyskawicznie dzięki podziemnym kłączom i szybko tworzy gęste zarośla, wypierając rodzime gatunki. Jego pędy są prążkowane i puste w środku, co sprawia, że rdestowiec nazywany jest „bambusem” ogrodowym.

W fitoterapii jednak korzeń rdestowca to zupełnie inna historia. To jedno z najbogatszych naturalnych źródeł resweratrolu – polifenolu o silnej aktywności antyoksydacyjnej i zdolności do… wydłużania życia. Rdestowiec od dawna stosowany jest w tradycyjnej medycynie azjatyckiej: chińskiej i japońskiej, a w Polsce zyskał popularność dzięki publikacjom dr. Różańskiego, który opisuje szeroki profil jego działania i fitochemię.

Jeśli szukasz informacji o tym, jak wygląda rdestowiec japoński, jakie ma właściwości, na co pomaga, jak go stosować i jakie ma skutki uboczne – tu znajdziesz wszystko w jednym miejscu.

Jak wygląda rdestowiec japoński?

Rdestowiec japoński to masywna bylina dorastająca zwykle do 2–3 metrów wysokości. Rośnie szybko, ekspansywnie i w sprzyjających warunkach tworzy trudne do usunięcia zarośla. Łatwo go rozpoznać dzięki charakterystycznej budowie:

Łodygi – puste w środku, przypominające młody bambus, segmentowane, zielone z czerwonawymi plamkami.

Liście – duże, szerokie, ostro zakończone (stąd określenie „rdestowiec ostrokończysty”), ułożone naprzemianlegle na pędach.

Podziemne kłącza – głęboko wnikające w glebę i mocno rozgałęzione. To właśnie kłącza są głównym surowcem zielarskim pozyskiwanym z rdestowca.

Kwiaty – drobne, białawe, zebrane w wiechowate kwiatostany, pojawiają się pod koniec lata.

Pokrój – gęsta, wysoka masa pędów, która potrafi całkowicie zagłuszyć roślinność rodzimą. Rdestowiec uznawany jest za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków w Europie.

Rdestowiec jest tak trudny do powstrzymania, ponieważ jego kłącza potrafią odrastać nawet z niewielkich fragmentów, a ponadto wydzielają substancje, które zakłócają wzrost innych roślin. Właśnie dlatego w kontekście ogrodniczym określa się go jako chwast, a w kontekście ekologicznym jako problemowy gatunek obcy. [1]

Właściwości rdestowca japońskiego

Korzeń rdestowca japońskiego jest wyjątkowo bogaty substancje aktywne – zwłaszcza w polifenole, z których najważniejszym jest resweratrol – to głównie on odpowiada za aktywność biologiczną tej rośliny. Ale nie tylko! Współdziała z nim polidatyna – czyli stabilniejsza, naturalna forma resweratrolu o podobnych właściwościach. Poza nimi godne uwagi są też: emodyna, antrachinony i flawonoidy (w tym kwercetyna i kemferol).

Rdestowiec japoński – działanie:

• działa przeciwzapalnie

Ekstrakty z kłącza rdestowca japońskiego wykazują znaczący potencjał przeciwzapalny. Najważniejsze związki tej rośliny: resweratrol, polidatyna i emodyna, potrafią hamować aktywację szlaku NF-κB, który odpowiada za produkcję mediatorów stanu zapalnego. W badaniach obserwowano również obniżenie poziomu TNF-α i IL-6, czyli cytokin kluczowych dla podtrzymywania reakcji zapalnej. [2, 3]

Jednocześnie polifenole rdestowca obniżają stres oksydacyjny, co dodatkowo łagodzi procesy zapalne. W badaniu Olszowy-Tomczyk i Winiewskiej okazało się, że ekstrakt z rdestowca działa mocniej niż sam resweratrol – a to z uwagi na obecność i synergię towarzyszących związków czynnych. [4]

Dlaczego działanie przeciwzapalne rdestowca ma znaczenie?

Stan zapalny to naturalna reakcja organizmu na stres, infekcję albo uszkodzenie – coś jak „tryb alarmowy”. Problem zaczyna się wtedy, gdy ten alarm nie wyłącza się i działa za długo. Mamy wtedy do czynienia z przewlekłym stanem zapalnym, który może dotyczyć np. jelit, stawów, skóry, naczyń krwionośnych, tarczycy czy układu nerwowego. Na co dzień objawia się to ciągłym zmęczeniem, napięciem, obniżoną odpornością, łatwym łapaniem infekcji, gorszą regeneracją po wysiłku i niższą tolerancją na stres.

Rdestowiec pomaga wyciszyć chroniczny stan zapalny, dzięki czemu organizm przestaje walczyć i ma więcej energii na podstawowe procesy. Skutkuje to ogólną poprawą samopoczucia. Jednak przy mocnych stanach zapalnych, np. przy chorobach autoimmunologicznych, nie należy liczyć na cuda, stosując tylko jedną roślinę. W takim przypadku należy zastosować przemyślaną kombinację roślin lub odpowiednio dobraną fitoterapię.

• korzystnie wpływa na układ sercowo naczyniowy

Rdest japoński i jego związki czynne mogą być ogromnym wsparciem dla serca i układu krążenia – ale póki co wykazały to wyłącznie badania przedkliniczne. W eksperymentach na zwierzętach, izolowanych naczyniach i hodowlach komórkowych obserwowano, że:

• rdestowiec rozszerza naczynia krwionośne, dzięki czemu korzystnie wpływa na ciśnienie krwi
• hamuje tworzenie się blaszki miażdżycowej u zwierząt z hipercholesterolemią poprzez hamowanie odkładania się cholesterolu LDL w ścianach naczyń
• działa przeciwpłytkowo, czyli rozrzedza krew i zapobiega tworzeniu się zakrzepów
• chroni serce przed uszkodzeniem – w modelach zawału ograniczył rozmiar martwicy i poziom markerów uszkodzenia [5, 6]

• pozytywnie wpływa na mózg i zdolności kognitywne

W badaniu Xu i wsp. jeden ze składników rdestowca (physcion 8-O-β-glucopyranoside) poprawił wyniki testów uczenia się i pamięci u szczurów z demencją. [7]

W warunkach przewlekłego stresu u zwierząt resweratrol – główny związek rdestowca – poprawił pamięć, zwiększył produkcję BDNF (czynnika wzrostu neuronów) i wzmocnił aktywność CREB – białka kluczowego dla zdolności uczenia się. Dodatkowo regulował poziom kortyzolu i działał antydepresyjnie. [5, 8]

• efekt przeciwdrobnoustrojowy i antywirusowy

W badaniach laboratoryjnych rdestowiec wykazywał szerokie działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Hamował namnażanie się wielu wirusów, w tym grypy H1N1, SARS-CoV-2, enterowirusa-71, wirusa Epsteina-Barr, herpeswirusa i wybranych form utajonego HIV-1. Blokował też kluczowe etapy infekcji, takie jak wnikanie wirusa do komórek czy aktywacja jego genów.

Rdestowiec działał również na bakterie i grzyby. Ograniczał wzrost Staphylococcus aureus (również szczepów opornych MRSA), Bacillus subtilis czy Pseudomonas aeruginosa. Hamował tworzenie biofilmu przez bakterie i uszkadzał ich komórki. W badaniach wykazał też aktywność przeciwko dermatofitom odpowiedzialnym za grzybice skóry i paznokci. [4]

Rdestowiec japoński – na co pomaga?

Na co stosować rdestowiec?

• na układ serowo-naczyniowy (by wesprzeć serce, krążenie, ciśnienie i zdrowie naczyń)
• na przewlekłe zmęczenie,
• na problemy z koncentracją i „mgłę mózgową”,
• na dobry nastrój,
• na infekcje bakteryjne i wirusowe,
• na grzybice skóry i paznokci (dermatofity),
• na problemy skórne związane ze stanem zapalnym i alergią,
• na boreliozę w połączeniu z innymi ziołami.

Rdestowiec na boreliozę?

W kontekście boreliozy rdestowiec zyskał sławę jako jedno z ziół wspierających terapię. W badaniach in vitro ekstrakt z rdestowca hamował bakterie Borrelia burgdorferi, nawet w postaciach utrudniających leczenie (tzw. persistent), co skłania fitoterapeutów do wykorzystywania go jako składnika wspomagającego. Nie bez powodu rdestowiec jest obeny w protokołach dr Buhnera na boreliozę. [9]

W synergii z innymi ziołami rdestowiec wspomaga walkę z infekcją, łagodzi stan zapalny i pomaga usuwać krętki. Nie należy jednak liczyć na działanie pojedynczego surowca – w boreliozie liczy się “zmasowany” atak! ;)

Jak stosować rdestowiec japoński?

Rdestowiec japoński stosuje się głównie w formie odwarów, nalewek lub ekstraktów w kapsułkach.

Odwar przygotowuje się z kłącza: 1-2 łyżki surowca gotuje się 20-30 minut w 300-400 ml wody i pije 2-3 razy dziennie.

Nalewka (najsilniejsza forma) powstaje w proporcji 1:3 lub 1:5 na alkoholu 40-60%, macerowana minimum 2-4 tygodnie. Przyjmuje się zwykle 1-3 ml 2-3 razy dziennie, a w kuracjach intensywnych nawet po 5 ml kilka razy na dobę.

W kapsułkach stosuje się ekstrakty standaryzowane lub ekstrakty typu 10:1 / 20:1 (czyli 10 lub 20 razy zagęszczone w stosunku do surowca). Standardowa dawka to 250-500 mg ekstraktu raz lub dwa razy dziennie, a w kuracjach intensywnych do 1-2 g ekstraktu dziennie w dawkach podzielonych.

Proszek z kłącza stosuje się rzadziej, w ilości 1-3 g na dobę, popijając wodą.

Najlepiej przyjmować go rano i w ciągu dnia. Jeśli obciąża żołądek, to po posiłku. Można używać go także zewnętrznie, w formie odwarów do przemywania lub rozcieńczonej nalewki na skórę.

Zewnętrznie: trądzik, drobne rany, zmiany alergiczne, grzybice paznokci i stóp, do dezynfekcji skóry (nalewka).

Rdestowiec japoński – jak długo stosować?

Cykl klasyczny: 4-8 tygodni. Przerwa: 1-2 tygodnie.

Kuracje długie (np. protokoły boreliozowe): nawet 3-6 miesięcy z przerwami.

Przy infekcjach: krótkie cykle 2-4 tygodnie.

Rdestowiec japoński – skutki uboczne

Rdestowiec jest dobrze tolerowany i bardzo rzadko wywołuje efekty uboczne. Niekiedy zdarzają się biegunki, bóle brzucha, bóle głowy, nudności.

Rdestowiec japoński – przeciwskazania do stosowania

Wyciągi z rdestowca nie mogą być stosowane przez:

• kobiety w ciąży i karmiące
• osoby uczulone na rośliny z rodziny rdestowatych

Powinny uważać osoby:

• przyjmujące leki przeciwzakrzepowe
• przyjmujące statyny
• z chorobami jelit (w których przeciwwskazany jest efekt przeczyszczający)

Rdestowiec japoński zakazany?

Rdestowiec japoński nie jest zakazaną rośliną w suplementach, ziołach ani w sprzedaży detalicznej. Nie figuruje na listach roślin zakazanych GIS ani EFSA.

Zakaz dotyczy czego innego: uprawy i wprowadzania gatunku do środowiska, bo Reynoutria japonica jest rośliną silnie inwazyjną, która szybko rozprzestrzenia się i wypiera lokalne gatunki roślin. Dlatego w Polsce i krajach UE obowiązuje zakaz:

• sadzenia,
• rozmnażania,
• wprowadzania do środowiska,
• oraz handel sadzonkami jest zakazany.

To NIE dotyczy suszu, ekstraktów, suplementów czy surowca zielarskiego – te są legalne i normalnie dostępne.

Rdestowiec japoński FAQ

Poznaj najczęściej zadawane pytania o tę ciekawą roślinę!

Rdest japoński – na co pomaga

Wspomaga układ serowo naczyniowy, chroni mózg, wymiata bakterie, wirusy i grzyby, łagodzi reakcje alergiczne, wycisza stany zapalne.

Rdest japoński a nerki

Rdestowiec japoński ma delikatne działanie moczopędne i wspiera usuwanie nadmiaru płynów, dlatego bywa stosowany przy obrzękach i zastojach wody. W fitoterapii używa się go także przy infekcjach i zapaleniach dróg moczowych, bo jego ekstrakty hamują rozwój bakterii odpowiedzialnych za te problemy. Nie jest jednak ziołem typowo „nerkowym” i nie stosuje się go przy poważnych chorobach nerek, kamicy czy niewydolności – tam potrzebne są zioła o innym profilu.

Rdest japoński a borelioza

Rdestowiec japoński to jeden z kluczowych składników ziołowych protokołów na boreliozę – razem z takimi ziołami, jak andrographis, vilcacora, szczeć, tarczyca bajkalska, sarsaparilla indyjska, żeń szeń syberyjski – wspomaga niszczenie i usuwanie krętków Borrelia burgdorferi.

Źródła:

1. Rdestowiec ostrokończysty (japoński). https://pl.wikipedia.org/wiki/Rdestowiec_ostroko%C5%84czysty

2. The Invasive Species Reynoutria japonica Houtt. as a Promising Natural Agent for Cardiovascular and Digestive System Illness. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9234309/

3. Advances for pharmacological activities of Polygonum cuspidatum – A review. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9833411/

4. A Comparative Evaluation of the Antioxidant Ability of Polygonum cuspidatum Extracts with That of Resveratrol Itself. https://www.mdpi.com/2227-9717/13/1/9

5. Advances for pharmacological activities of Polygonum cuspidatum – A review. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9833411/

6. The Invasive Species Reynoutria japonica Houtt. as a Promising Natural Agent for Cardiovascular and Digestive System Illness. https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology/articles/10.3389/fphar.2022.863707/full

7. Ameliorative effects of physcion 8-O-β-glucopyranoside isolated from Polygonum cuspidatum on learning and memory in dementia rats induced by Aβ1-40. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25856718/

8. Resveratrol prevents impaired cognition induced by chronic unpredictable mild stress in rats. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24184538/

9. Evaluation of Natural and Botanical Medicines for Activity against Growing and Non-growing Forms of B. burgdorferi. https://pure.johnshopkins.edu/en/publications/evaluation-of-natural-and-botanical-medicines-for-activity-agains-2/

Napisała Danka Błaszczak