Propolis - kit pszczeli: właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Co to jest propolis?

Propolis, inaczej kit pszczeli, to żywiczno-woskowa substancja zbierana przez pszczoły z pąków, owoców i wydzielin roślin (składająca się z żywic drzewnych i kwiatowych, soków, gum, cukrów, lipidów i olejków) zmieszana z wydzielinami pszczół. W ulu pełni rolę wszechstronnego preparatu – pszczoły wygładzają nim wnętrze ula, uszczelniają drobne szczeliny w plastrach, a nawet pokrywają nim ciała intruzów, którzy zginęli w środku, by powstrzymać rozkład. Działa niczym naturalna bariera ochronna, broniąc kolonię przed chorobami i nieproszonymi gośćmi. To pszczeli budulec, tarcza i środek dezynfekujący w jednym.

Wygląd propolisu potrafi opowiedzieć całą historię jego pochodzenia. Barwa waha się od jasnego, złocistego brązu, przez ciepłe odcienie czerwieni, aż po głęboki, niemal czarny brunatny brąz – a wszystko zależy od roślin, z których pszczoły zebrały surowiec.

W dotyku propolis pszczeli może być twardy jak kamyk, lekko ustępujący pod palcami lub miękki i woskowy. W temperaturze powyżej 20°C staje się plastyczny, przypominając lepką, gęstą ciecz, a poniżej tej granicy – twardnieje i staje się kruchy. Jego zapach jest żywiczny i aromatyczny, choć potrafi różnić się intensywnością – od delikatnego po bardzo wyrazisty. Propolis rozpuszcza się w spirytusie i eterze, ale nie w wodzie, co decyduje o tym, w jakich preparatach jest najczęściej stosowany. [3, 4, 5]

Jakie właściwości ma propolis?

Propolis wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz wspomagające gojenie ran i regenerację tkanek. Wspiera odporność, pomaga w utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej i ogólnie wspomaga funkcjonowanie organizmu. To prawdziwy prozdrowotny nektar.

Co odpowiada za jego cenne właściwości?

Odpowiedź kryje się w jego składzie. Około połowę stanowi żywica – serce propolisu – pełna flawonoidów (jak kemferol, chryzyna, galangina czy kwercetyna), polifenoli i kwasów fenolowych, takich jak benzoesowy, kawowy czy ferulowy. To one nadają mu moc antyoksydacyjną i wspierającą naturalną odporność. Kolejne 20–30% to wosk pszczeli, który nadaje masie trwałość, elastyczność i właściwości ochronne. Do tego dochodzi 8–12% olejków eterycznych i aromatycznych, które odpowiadają za jego charakterystyczny, żywiczno-ziołowy zapach i działanie antyseptyczne.

Naturalny propolis pszczeli zawiera także 8–10% pyłku kwiatowego – źródła białka, witamin i minerałów – oraz niewielką ilość cukrów, kwasów organicznych, mikroelementów i enzymów pszczelich. Ta różnorodność składników tworzy unikalny, naturalny koktajl, w którym każdy element pełni swoją rolę: flawonoidy i kwasy fenolowe działają ochronnie, olejki eteryczne dezynfekują, wosk zabezpiecza, a pyłek odżywia.

Propolis ma szerokie zastosowanie w medycynie ludowej i współczesnej, zarówno jako składnik preparatów, jak i samodzielnie.

Co ciekawe, w literaturze zielarskiej opisuje się także mniej znane właściwości propolisu – może on poprawiać krążenie, rozszerzać naczynia wieńcowe, wzmacniać skurcze serca, obniżać ciśnienie tętnicze czy uszczelniać naczynia krwionośne. [3, 4]

Na co pomaga propolis?

Po preparaty z propolisem sięga się, gdy zaczyna „łaskotać” w gardle, kiedy jesienią wirusy, bakterie i inne patogeny krążą po domu, a także wtedy, gdy na dłoniach pojawią się drobne ranki po pracy w ogrodzie. Zastosowanie kitu pszczelego jest szerokie – to taki mały pszczeli pomocnik – gotowy pomóc zarówno w sezonie przeziębień, jak i w codziennych, drobnych problemach ze skórą. Na co pomaga propolis?

Propolis – zastosowanie:

• Wspieranie odporności – w okresach obniżonej odporności, w sezonie infekcji
• Łagodzenie infekcji dróg oddechowych – przeziębienia, ból gardła, chrypka, zainfekowana krtań
• Wspomaganie gojenia ran i oparzeń – przyspiesza regenerację naskórka w leczeniu ran, odmrożeń, owrzodzeń
• Dbanie o zdrowie jamy ustnej – przy podrażnieniach gardła i jamy ustnej, w przypadku aft, pleśniawek, zapalenia dziąseł, nieświeżego oddechu, próchnica
• Opryszczka – skraca czas gojenia i zmniejsza nasilenie objawów [6]
• Wspomaganie leczenia stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym – działanie łagodzące i osłaniające na błony śluzowe
• Wspieranie równowagi mikrobiomu jelitowego – ograniczanie nadmiernego rozrostu drobnoustrojów patogennych
• Pomoc przy przewlekłym zmęczeniu i osłabieniu organizmu
• Pielęgnacja skóry trądzikowej – właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne pomagają redukować zmiany
• Kosmetyki anti-aging – dzięki antyoksydantom wspiera jędrność i elastyczność skóry
• Łagodzenie podrażnień – po depilacji, goleniu, oparzeniach słonecznych (maść)
• Regeneracja skóry suchej i popękanej – kremy i maści propolisowe
• Wzmacnianie włosów i skóry głowy – dodatek do szamponów i masek, działanie odżywcze mieszków włosowych i antybakteryjne [3, 4]

Jak stosować propolis?

Propolis można stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie – w zależności od potrzeb i preferencji. W naszym sklepie znajdziesz dwie formy propolisu: surowy kit pszczeli oraz nalewkę propolisową.

Surowy propolis to produkt w swojej najbardziej naturalnej postaci – prosto z ula, bez żadnych dodatków. Można go żuć jak gumę (stopniowo uwalniając zawarte w nim substancje aktywne), samodzielnie przygotować z niego domową nalewkę lub maść.

Nalewka propolisowa to wygodna i skoncentrowana forma. Nalewkę z propolisu można dodać do wody, herbaty, miodu lub wykorzystać zewnętrznie – np. do pędzlowania czy w roztworach do okładów.

Nalewkę możesz zrobić też sam w domu.

Jak zrobić nalewkę z propolisu?

Aby przygotować nalewkę propolisową, odmierz 10 g propolisu i zalej go 100 ml spirytusu 90%. Odstaw słoik w ciemne miejsce na 7 dni, od czasu do czasu wstrząsając. W trakcie macerowania na dnie zbiorą się nierozpuszczalne resztki, takie jak wosk, pyłek czy drobne fragmenty pszczół. Po tygodniu przecedź płyn przez gęste sito lub gazę, aby oddzielić czysty ekstrakt od osadu.

Propolis – zastosowanie wewnętrzne

Propolis można stosować zewnętrznie przy infekcjach, spadku odporności, problemach z jamą ustną lub przewodem pokarmowym.

Formy i sposoby przyjmowania:

• Propolis krople/nalewka propolisowa – skoncentrowany wyciąg z propolisu rozpuszczony w alkoholu. Ma intensywny, żywiczny smak.
• Propolis surowy (do żucia) – naturalne kawałki propolisu, które uwalniają substancje aktywne podczas żucia. Ma intensywny aromat i lekko gorzki, żywiczny posmak.

Propolis – zastosowanie zewnętrzne

Propolis działa miejscowo na skórę i błony śluzowe – w stanach zapalnych, przyspiesza gojenie i chroni przed infekcjami.

Formy i sposoby aplikacji:

• Maść propolisowa – wygodna w aplikacji forma do stosowania miejscowego. Tworzy na skórze ochronną warstwę, wspierając jej naturalną regenerację.
• Nalewka – sprawdza się do przemywania ran, pędzlowania schorzeń skórnych oraz jako płukanka do gardła i jamy ustnej.
• Spray do gardła – do stosowania kilka razy dziennie bezpośrednio na błonę śluzową.
• Okłady – gaza nasączona roztworem propolisu przykładana do zmian skórnych lub bolesnych miejsc.
• Globulki dopochwowe – wykorzystuje się miejscowo, aby wspierać naturalną ochronę błon śluzowych pochwy i sprzyjać ich regeneracji.
• Czopki doodbytnicze – działają głównie miejscowo w obrębie odbytnicy, ale mogą również częściowo przenikać do krwiobiegu, co wzmacnia efekt.

Propolis na stawy

Propolis, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, chroni chrząstkę stawową. Badania na zwierzętach pokazują, że pomaga zachować jej gęstość i spowalnia niekorzystne zmiany, dzięki czemu stawy mogą dłużej pozostać w dobrej kondycji [7].

Kit pszczeli w formie maści, okładów lub nalewki można stosować miejscowo, delikatnie wcierając w okolice bolesnych lub sztywnych stawów, aby wspomagać ich komfort i elastyczność.

W połączeniu z masażem lub delikatnym uciskiem dodatkowo poprawia krążenie w tkankach okołostawowych.

Propolis na jelita i układ pokarmowy

Coraz więcej badań wskazuje, że propolis dba o zdrowie układu pokarmowego, wpływając na skład mikrobioty jelitowej. Potrafi jednocześnie sprzyjać rozwojowi korzystnych bakterii probiotycznych i ograniczać wzrost drobnoustrojów chorobotwórczych [8]. Dzięki temu pomaga w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej, co ma znaczenie nie tylko dla trawienia, ale też dla odporności i ogólnego samopoczucia.

Warto go łączyć z miodem lub naparem z rumianku/lipy dla łagodniejszego działania.

Propolis – dawkowanie

Dawkowanie propolisu zależy od formy, w jakiej go stosujesz: krople, nalewka, maść czy surowy propolis.

Jak stosować propolis?

• Nalewka – zwykle stosuje się od kilku do kilkunastu kropel 1–3 razy dziennie (rozcieńczonych w wodzie, mleku lub na łyżeczce miodu). W okresach zwiększonego zapotrzebowania dawkę można czasowo zwiększyć, zachowując umiar.
• Propolis surowy (do żucia) – niewielki kawałek (ok. 1–3 g), żuty powoli przez kilkanaście minut, 1–2 razy dziennie.
• Maść lub okłady – stosowanie zewnętrzne w zależności od potrzeb, zwykle 1–3 razy dziennie na miejsce problematyczne.

Zawsze zaczynaj od mniejszej dawki testowej (szczególnie jeśli nigdy wcześniej nie używałeś się propolisu), aby sprawdzić reakcję organizmu.

Nie przesadzaj – propolis ma silne działanie biologiczne.

Ciekawostką jest, że propolis potrafi wzmacniać działanie niektórych ziół i substancji, np.:

• jemioły (w zakresie regulacji ciśnienia i profilaktyki miażdżycy)
• antybiotyków i sulfonamidów (przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo)
• leków przeciwzapalnych, takich jak salicylany, benzydamina i ibuprofen

Silniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe obserwuje się także w obecności miedzi i srebra, a w połączeniu z witaminą C i selenem propolis dodatkowo wspiera odporność i ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym. [3]

Jak długo można stosować propolis?

Kit pszczeli można stosować zarówno krótkoterminowo, np. w okresie infekcji czy gojenia się ran, jak i przez dłuższy czas w celach profilaktycznych – zwykle do kilku tygodni lub miesięcy.

Konkretniej, jak długo można stosować propolis?

• Kuracje wspomagające odporność – często trwają od 2 do 6 tygodni, np. w okresach zwiększonej zachorowalności.
• Zastosowanie miejscowe (maści, okłady) – do momentu ustąpienia dolegliwości lub pełnego wygojenia skóry.

Przy długotrwałym, codziennym stosowaniu doustnym zaleca się robienie przerw (np. 1–2 tygodnie po 2–3 miesiącach stosowania).

Przy stosowaniu zewnętrznym długoterminowo – obserwuj reakcję skóry, w razie wystąpienia podrażnień przerwij stosowanie.

Propolis – skutki uboczne i przeciwwskazania

Propolis jest naturalnym produktem pszczelim, ale – jak każdy suplement o silnym działaniu – może wywoływać działania niepożądane.

Najważniejsze przeciwwskazania:

• uczulenie na propolis lub inne produkty pszczele (miód, pyłek, jad pszczeli)
• ciężkie alergie wziewne lub kontaktowe
• ciąża i karmienie piersią – brak wystarczających badań bezpieczeństwa
• u dzieci – stosowanie wyłącznie po konsultacji z lekarzem

Jak wygląda uczulenie na propolis? Reakcja alergiczna może pojawić się zarówno po spożyciu, jak i po kontakcie ze skórą.

Objawy to najczęściej:

• zaczerwienienie, swędzenie lub wysypka
• obrzęk w miejscu kontaktu
• pieczenie lub podrażnienie błon śluzowych
• w rzadkich przypadkach – objawy ogólnoustrojowe (np. dusność)

Ważne: jeśli po użyciu propolisu pojawią się takie objawy, należy przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.

Źródła

1. 1. Apiterapia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Apiterapia
2. 2. Kit pszczeli. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kit_pszczeli
3. 3. Propolis – właściwości lecznicze. https://rozanski.li/16/propolis-wlasciwosci-lecznicze/
4. 4. Biological Properties and Therapeutic Applications of Propolis. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26988443/
5. 5. Physical Properties and Chemical Analysis of Iraqi Propolis. https://www.researchgate.net/publication/259533686_Physical_Properties_and_Chemical_Analysis_of_Iraqi_Propolis
6. 6. Effect of honey and propolis, compared to acyclovir, against Herpes Simplex Virus (HSV)-induced lesions: A systematic review and meta-analysis. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34965458/
7. 7. Propolis as a Potential Therapeutic Agent to Counteract Age-Related Changes in Cartilage: An In Vivo Study. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10532056/
8. 8. Propolis as a functional food ingredient: Modulation of gut microbiota and implications for chronic disease management. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0963996925011743

Napisała Kasia Chajecka