Propolis - kit pszczeli: właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

Co to jest propolis?

Propolis, inaczej kit pszczeli, to żywiczno-woskowa substancja zbierana przez pszczoły z pąków, owoców i wydzielin roślin (składająca się z żywic drzewnych i kwiatowych, soków, gum, cukrów, lipidów i olejków) zmieszana z wydzielinami pszczół. W ulu pełni rolę wszechstronnego preparatu – pszczoły wygładzają nim wnętrze ula, uszczelniają drobne szczeliny w plastrach, a nawet pokrywają nim ciała intruzów, którzy zginęli w środku, by powstrzymać rozkład. Działa niczym naturalna bariera ochronna, broniąc kolonię przed chorobami i nieproszonymi gośćmi. To pszczeli budulec, tarcza i środek dezynfekujący w jednym.

Wygląd propolisu potrafi opowiedzieć całą historię jego pochodzenia. Barwa waha się od jasnego, złocistego brązu przez ciepłe odcienie czerwieni aż po głęboki, niemal czarny brunatny brąz – a wszystko zależy od roślin, z których pszczoły zebrały surowiec.

W dotyku propolis pszczeli może być twardy jak kamyk, lekko ustępujący pod palcami lub miękki i woskowy. W temperaturze powyżej 20 °C staje się plastyczny, przypominając lepką, gęstą ciecz, a poniżej tej granicy – twardnieje i staje się kruchy. Jego zapach jest żywiczny i aromatyczny, choć potrafi różnić się intensywnością – od delikatnego po bardzo wyrazisty. Propolis rozpuszcza się w spirytusie i eterze, ale nie w wodzie, co decyduje o tym, w jakich preparatach jest najczęściej stosowany. [3, 4, 5]

Wiesz już, co to jest propolis. Pora przyjrzeć się jego właściwościom.

Jakie właściwości ma propolis?

Propolis wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, antyoksydacyjne oraz wspomagające gojenie ran i regenerację tkanek. Wspiera odporność, pomaga w utrzymaniu równowagi mikrobiologicznej i ogólnie wspomaga funkcjonowanie organizmu. To prawdziwy prozdrowotny nektar.

Co odpowiada za jego cenne właściwości?

Odpowiedź kryje się w jego składzie. Około połowę stanowi żywica – serce propolisu – pełna flawonoidów (jak kemferol, chryzyna, galangina czy kwercetyna), polifenoli i kwasów fenolowych, takich jak benzoesowy, kawowy czy ferulowy. To one nadają mu moc antyoksydacyjną i wspierającą naturalną odporność. Kolejne 20–30% to wosk pszczeli, który nadaje masie trwałość, elastyczność i właściwości ochronne. Do tego dochodzi 8–12% olejków eterycznych i aromatycznych, które odpowiadają za jego charakterystyczny, żywiczno-ziołowy zapach i działanie antyseptyczne.

Naturalny propolis pszczeli zawiera także 8–10% pyłku kwiatowego – źródła białka, witamin i minerałów – oraz niewielką ilość cukrów, kwasów organicznych, mikroelementów i enzymów pszczelich. Ta różnorodność składników tworzy unikalny, naturalny koktajl, w którym każdy element pełni swoją rolę: flawonoidy i kwasy fenolowe działają ochronnie, olejki eteryczne dezynfekują, wosk zabezpiecza, a pyłek odżywia.

Propolis ma szerokie zastosowanie w medycynie ludowej i współczesnej, zarówno jako składnik preparatów, jak i samodzielnie.

Co ciekawe, w literaturze zielarskiej opisuje się także mniej znane właściwości propolisu – może on poprawiać krążenie, rozszerzać naczynia wieńcowe, wzmacniać skurcze serca, obniżać ciśnienie tętnicze czy uszczelniać naczynia krwionośne. [3, 4]

Na co pomaga propolis?

Po preparaty z propolisem warto sięgać, gdy zaczyna „łaskotać” w gardle, kiedy jesienią wirusy, bakterie i inne patogeny krążą po domu, a także wtedy, gdy na dłoniach pojawią się drobne ranki po pracy w ogrodzie. Zastosowanie kitu pszczelego jest szerokie – to taki mały pszczeli pomocnik – gotowy pomóc zarówno w sezonie przeziębień, jak i w codziennych, drobnych problemach ze skórą.

Propolis – zastosowanie:

• Wsparcie odporności – w okresach obniżonej odporności, w sezonie infekcji
• Łagodzenie infekcji dróg oddechowych – przeziębienia, ból gardła, chrypka, zainfekowana krtań
• Wspomaganie gojenia ran i oparzeń – przyspiesza regenerację naskórka w leczeniu ran, odmrożeń, owrzodzeń
• Dbanie o zdrowie jamy ustnej – przy podrażnieniach gardła i jamy ustnej, w przypadku aft, pleśniawek, zapalenia dziąseł, nieświeżego oddechu, próchnicy
• Opryszczka – skraca czas gojenia i zmniejsza nasilenie objawów [6]
• Wspomaganie leczenia stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym – działanie łagodzące i osłaniające na błony śluzowe
• Wspieranie równowagi mikrobiomu jelitowego – ograniczanie nadmiernego rozrostu drobnoustrojów patogennych
• Pomoc przy przewlekłym zmęczeniu i osłabieniu organizmu
• Pielęgnacja skóry trądzikowej – właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne pomagają redukować zmiany
• Kosmetyki anti-aging – dzięki antyoksydantom wspiera jędrność i elastyczność skóry
• Łagodzenie podrażnień – po depilacji, goleniu, oparzeniach słonecznych (maść)
• Regeneracja skóry suchej i popękanej – kremy i maści propolisowe
• Wzmacnianie włosów i skóry głowy – dodatek do szamponów i masek, działanie odżywcze mieszków włosowych i antybakteryjne [3, 4]

Jak stosować propolis?

Propolis można stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie – w zależności od potrzeb i preferencji. W naszym sklepie znajdziesz dwie formy propolisu: surowy kit pszczeli oraz nalewkę propolisową.

Surowy propolis to produkt w swojej najbardziej naturalnej postaci – prosto z ula, bez żadnych dodatków. Można go żuć jak gumę (stopniowo uwalniając zawarte w nim substancje aktywne), samodzielnie przygotować z niego domową nalewkę lub maść.

Nalewka propolisowa to wygodna i skoncentrowana forma. Nalewkę z propolisu można dodać do wody, herbaty, miodu lub wykorzystać zewnętrznie – np. do pędzlowania czy w roztworach do okładów.

Nalewkę możesz zrobić też sam/a w domu.

Jak zrobić nalewkę z propolisu?

Aby przygotować nalewkę propolisową, odmierz 10 g propolisu i zalej go 100 ml spirytusu 90%. Odstaw słoik w ciemne miejsce na 7 dni, od czasu do czasu wstrząsając. W trakcie macerowania na dnie zbiorą się nierozpuszczalne resztki, takie jak wosk, pyłek czy drobne fragmenty pszczół. Po tygodniu przecedź płyn przez gęste sito lub gazę, aby oddzielić czysty ekstrakt od osadu.

Propolis – dawkowanie

Dawkowanie propolisu zależy od formy, w jakiej go stosujesz: krople, nalewka, maść czy surowy propolis.

Nalewka – zwykle stosuje się od kilku do kilkunastu kropel 1–3 razy dziennie (rozcieńczonych w wodzie, mleku lub na łyżeczce miodu). W okresach zwiększonego zapotrzebowania dawkę można czasowo zwiększyć, zachowując umiar.

Propolis surowy (do żucia) – niewielki kawałek (ok. 1–3 g), żuty powoli przez kilkanaście minut, 1–2 razy dziennie.

Maść lub okłady – stosowanie zewnętrzne w zależności od potrzeb, zwykle 1–3 razy dziennie na miejsce problematyczne.

Zawsze zaczynaj od mniejszej dawki testowej (szczególnie jeśli nigdy wcześniej nie używałeś propolisu), aby sprawdzić reakcję organizmu.

Nie przesadzaj – propolis ma silne działanie biologiczne.

Ciekawostką jest, że propolis potrafi wzmacniać działanie niektórych ziół i substancji, np.:

• jemioły – w zakresie regulacji ciśnienia i profilaktyki miażdżycy
• antybiotyków i sulfonamidów – przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo
• leków przeciwzapalnych, takich jak salicylany, benzydamina i ibuprofen

Silniejsze działanie przeciwdrobnoustrojowe obserwuje się także w obecności miedzi i srebra, a w połączeniu z witaminą C i selenem propolis dodatkowo wspiera odporność i ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym. [3]

Jak długo można stosować propolis?

Kit pszczeli można stosować zarówno krótkoterminowo, np. w okresie infekcji czy gojenia się ran, jak i przez dłuższy czas w celach profilaktycznych – zwykle do kilku tygodni lub miesięcy.

Konkretniej:

• Kuracje wspomagające odporność – często trwają od 2 do 6 tygodni.
• Zastosowanie miejscowe (maści, okłady) – do momentu ustąpienia dolegliwości lub pełnego wygojenia skóry.
• Przy długotrwałym, codziennym stosowaniu doustnym zaleca się robienie przerw (np. 1–2 tygodnie po 2–3 miesiącach stosowania).
• Przy stosowaniu zewnętrznym długoterminowo – obserwuj reakcję skóry, w razie podrażnień przerwij stosowanie.

Propolis – skutki uboczne i przeciwwskazania

Propolis jest naturalnym produktem pszczelim, ale – jak każdy suplement o silnym działaniu – może wywoływać działania niepożądane.

Najważniejsze przeciwwskazania:

• uczulenie na propolis lub inne produkty pszczele (miód, pyłek, jad pszczeli)
• ciężkie alergie wziewne lub kontaktowe
• ciąża i karmienie piersią – brak wystarczających badań bezpieczeństwa
• u dzieci – stosowanie wyłącznie po konsultacji z lekarzem

Jak wygląda uczulenie na propolis? Reakcja alergiczna może pojawić się zarówno po spożyciu, jak i po kontakcie ze skórą.

Objawy to najczęściej:

• zaczerwienienie, swędzenie lub wysypka
• obrzęk w miejscu kontaktu
• pieczenie lub podrażnienie błon śluzowych
• w rzadkich przypadkach – objawy ogólnoustrojowe (np. dusność)

Ważne: jeśli po użyciu propolisu pojawią się takie objawy, należy przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.

Źródła

1. 1. Apiterapia. https://pl.wikipedia.org/wiki/Apiterapia
2. 2. Kit pszczeli. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kit_pszczeli
3. 3. Propolis – właściwości lecznicze. https://rozanski.li/16/propolis-wlasciwosci-lecznicze/
4. 4. Biological Properties and Therapeutic Applications of Propolis. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26988443/
5. 5. Physical Properties and Chemical Analysis of Iraqi Propolis. https://www.researchgate.net/publication/259533686_Physical_Properties_and_Chemical_Analysis_of_Iraqi_Propolis
6. 6. Effect of honey and propolis, compared to acyclovir, against Herpes Simplex Virus (HSV)-induced lesions: A systematic review and meta-analysis. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34965458/
7. 7. Propolis as a Potential Therapeutic Agent to Counteract Age-Related Changes in Cartilage: An In Vivo Study. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10532056/
8. 8. Propolis as a functional food ingredient: Modulation of gut microbiota and implications for chronic disease management. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0963996925011743